Ήταν Σάββατο 17 Σεπτεμβρίου 1977. Όλα τα ΜΜΕ του κόσμου μετέδιδαν την είδηση του θανάτου της μεγαλύτερης σοπράνο όλων των εποχών. Η είδηση είχε παγώσει ολόκληρο τον κόσμο. «Η Ελληνίδα υψίφωνος Μαρία Κάλλας από τις μεγαλύτερες τραγουδίστριες όλων των εποχών και η μεγαλύτερη του 20ου αιώνα πέθανε χθες από καρδιακή ανεπάρκεια, στο διαμέρισμα της στο Παρίσι. «Ήταν ωραία και στο θάνατο, όσο κα όταν έπαιζε την Τραβιάτα…» είπε ο πρώην ιμπρεσάριός της Μισέλ Γκόλτζ και πρόσθεσε: «πήγαινε στο λουτρό ύστερα από ανάπαυση στο κρεβάτι της, όταν αισθάνθηκε οξύ πόνο στο στήθος. Έπεσε στο δάπεδο καλώντας την καμαριέρα της, που την βοήθησε να γυρίσει στο κρεβάτι, αλλά ήταν πλέον αργά. Όταν εναπόθεσε το σώμα της ήταν νεκρή. Αλλά στο πρόσωπό της δεν διακρινόταν ο παρααμικρός συσπασμός». Με αυτά τα λόγια όλα τα ειδησεογραφικά πρακτορεία μετέδιδαν την τραγική είδηση, προκαλώντας ρίγη σε εκατομμύρια θαυμαστές της, ανα τον κόσμο.
Έχουν περάσει 43 ολόκληρα χρόνια και η Μαρία Κάλλας εξακολουθεί κάθε χρόνο να πουλάει περισσότερους από 700.000 δίσκους σε κάθε γωνιά της γης. Ως φόρο τιμής εμείς αναζητήσαμε και βρήκαμε ένα σπάνιο ντοκουμέντο. Την τελευταία συνέντευξη που έδωσε στον διακεκριμένο δημοσιογράφο διεθνών ΜΜΕ Πέτρο Δραγάτση ή όπως υπέγραφε Πήτερ Ντράγκατζ. Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε μετά τον θάνατό της στο περιοδικό «Oggi» ενώ επαναδημοσιεύτηκε σε ένα συλλεκτικό αφιέρωμα στο περιοδικό «Οδός Πανός» τον Σεπτέμβριο του 1987. Η συγκεκριμένη συνέντευξη δόθηκε στο Παρίσι λίγο καιρό πριν η Μαρία Κάλλας αποβιώσει, ενώ ο δημοσιογράφος αναφέρει τις συνθήκες κάτω από τις οποίες δόθηκε η συνέντευξη. «Πρέπει να μου υποσχεθείς ότι δεν θα δημοσιεύσεις τίποτα μέχρι το φθινόπωρο που θα ξαναρχίσω να τραγουδάω. Σχεδιάζω να γυρίσω μερικούς δίσκους και εργάζομαι σκληρά για να κατορθώσω να δώσω στη φωνή μου το κατάλληλο σχήμα μέχρι τότε» περιγράφει ο δημοσιογράφος, ενώ του ζητάει να της πάει και μερικά Ιταλικά περιοδικά. «Ξέρεις Πήτερ είναι πολύ παράξενο συναίσθημα να είμαι ένας ζωντανός μύθος ενώ βρίσκομαι ακόμη στη γη. Ίσως θα ήταν καλύτερα αν όλοι αυτοί οι άνθρωποι που θαυμάζουν την φωνή μου, αποφάσιζαν να με θεωρούν αθάνατη μετά το θάνατό μου. Αν γινόταν αυτό, θα καθόμουν πάνω σε κάποιο σύννεφο, θα κοίταζα κάτω και θα απολάμβανα το θέαμα, αντί να κάθομαι να ανησυχώ, αν θα καταφέρω να βγάλω τις ψηλές μου νότες» είπε μόλις τον αντίκρισε ξεκινώντας την πολύωρη συνέντευξή της. «Θα σου μαγειρέψω εγώ» είπε στον δημοσιογράφο με περηφάνεια. «Ξέρεις είμαι θαυμάσια μαγείρισσα. Θα σου φτιάξω σπαγγέτι με σάλτσα ντομάτα και αν θέλεις μπορώ να σου προσφέρω και λίγο θαυμάσιο σολομό που έχει μείνει στο ψυγείο από χτες. Έτσι όταν γράψεις το άρθρο σου θα μπορέσεις να αναφέρεις ότι έφαγες σπαγγέτι και βραστό ψάρι. Μπορείς εξάλλου με την άδεια μου να γράψεις ότι το ψάρι ήταν χθεσινό πράγμα που θα ενισχύσει στα σίγουρα την ανόητη φήμη ότι η Κάλλας είναι τσιγκούνα. Ναι Πήτερ ξέρω ότι με θεωρούν άτεγκτη από θέμα χρημάτων, αλλά πές τους ότι δεν είναι αλήθεια. Εγώ πιστεύω ότι είμαι απλά προσεκτική. Ο φόβος που με βασάνιζε πάντα ήταν ότι θα πεθάνω φτωχιά. Έχω δουλέψει πολύ σκληρά για να αποκτήσω αυτά πο έχω σήμερα και δεν βλέπω τον λόγο γιατί θα πρέπει να τα σκορπάω».
Το φαγητό όπως περιγράφει ο φίλος της και δημοσιογράφος είναι καταπληκτικό και μετά από λίγη ώρα ξενοιασιάς αρχίζουν να ξετυλίγουν το κουβάρι της πολυτάραχης ζωής της.
-Μαρία στα μάτια του κόσμου έχεις τα πάντα. Δόξα χρήματα και μια θαυμάσια γεμάτη ζωή. Αλλά μέσα σου, στην καρδιά σου, τι είναι αυτό που σου φαίνεται ότι δεν κατάφερες να πετύχεις;
«Που απέτυχα; Μα απέτυχα να ολοκληρωθώ σαν γυναίκα, γιατί αυτό που πάντα επιθυμούσα περισότερο από την επιτυχία ήταν να γίνω μητέρα και να αποκτήσω πολλά πολλά παιδιά. Τώρα βέβαια είναι πια πολύ αργά. Αλλά αν θα ξανάρχιζα από την αρχή, θα έκανα τουλάχιστον 6 παιδιά τέσσερα αγόρια και δύο κορίτσια. Εμείς οι Έλληνες βάζουμε την οικογενειακή μας ζωή πάνω από καθετί άλλο. Και το παράπονό μου, όταν άκουγα τον κόσμο να με χειροκροτεί ήταν γιατί η Κάλλας να μην περιστοιχίζεται από τα παιδιά της και ααργότερα από τα εγγόνια της, τις στιγμές της ευτυχίας της, όπως τόσοι άλλοι άνθρωποι».
-Πες μου πως συνάντησες τον Ωνάση; Τον αγάπησες πραγματικά; Πως αισθάνθηκες όταν παντρεύτηκε την Τζάκυ Κέννεντι αντι για σένα; Συνέχισες ν τον βλέπεις μετά τον γάμο του;
«Συνάντησα για πρώτη φορά τον Αρίστο στο σπίτι της Γουώλλυ Τοσκανίνι, της κόρης του διάσημου μαέστρου, που έδινε ένα πάρτι προς τιμήν του, ύστερα από μια παράσταση στη Σκάλα. Ο Αρίστος έσκυψε, μου φίλησε το χέρι και είπε ελληνικά: «Κυρία μου έχετε κάτι από το παρουσιαστικό μιας Ελληνίδας θεάς όπως ακριβώς σας περίμενα. Είναι τιμή μου που σας γνωρίζω. Ελπίζω να ξανασυναντηθούμε». Τα υπόλοιπα έχουν γραφτεί και ξαναγραφτεί. Λίγο καιρό μετά, το επόμενο καλοκαίρι βρέθηκα με τον Ωνάση στη θαλαμηγό του «Χριστίνα». Ερωτευτήκαμε και αποφασίσαμε να συνδεθούμε…Αν αγάπησα πραγματικά τον Αρίστο; Μα και βέβαια. Ήταν ο μόνος άντρας που αγάπησα στη ζωή μου. Ήταν γεμάτος από ζωή και γοητεία. Κοντά του έγινα μια διαφορετική γυναίκα. Ξέρω ότι ο κόσμος νομίζει ότι τον αγάπησα για τα λεφτά του, αλλά αυτό είναι πέρα για πέρα ψέμα. Τον αγάπησα και εξακολουθώ να τον αγαπώ παρά το γεγονός ότι έχει πεθάνει, γιατί ήταν ευγενικός και γεμάτος κατανόηση για μένα. Γιατί με έκανε να αισθανθώ σαν πραγματική γυναίκα. Αγάπησα επίσης τον πρώτο μου άντρα, το Μπατίστα Μενεγκίνι, αλλά περισσότερο σαν κόρη που αγαπάει τον πατέρα της. Ο Ωνάσης όμως ήταν κάτι το ιδιαίτερο. Τόσο δυναμικός, τόσο ζεστός και στοχαστικός. Κάθε μέρα μου πρόσφερε τριαντάφυλλα, άφηνε δωράκι στο δωμάτιό μου και σκεφτόταν καθετί που ήξερε ότι θα μου έδινε χαρά και θα με έκανε ευτυχισμένη. Δεν χρειαζόμουν τα λεφτά του. Είχα αρκετά δικά μου. Δε χρειαζόταν να κάνω χρήση της επιρροής του. Ήμουν ήδη η διάσημη Κάλλας. Όχι! Αυτό που μου πρόσφερε ο Ωνάσης ήταν το αίσθημα ότι κάποιος μου απόδιδε απόλυτα την αξία μου. Ήμουν 40 χρόνων όταν τον συνάντησα και αυτό σήμαινε για μένα ότι η ζωή ξανάρχιζε στα 40 όπως λεει και η παροιμία. Δεν μπορώ να πω πως αισθάνθηκα όταν παντρεύτηκε εκείνη την γυναίκα. Είναι τόσο προσωπικό που δεν ξέρω αν και εγώ η ίδια θα μπορουσα να το εκφράσω με λόγια. Βέβαια εξακολουθούσα να συναντώ τον Αρίστο και μετά τον γάμο του. Όταν είχε να συζητήσει σημαντικά θέματα τότε ερχόταν σε μένα, δεν πήγαινε σε εκείνη. Θα συναντιόμαστε στο διαμέρισμά μου ή θα πηγαίναμε να δειπνήσουμε στο Μαξίμ, στο αγαπημένο μας τραπέζι, σε μια γωνιά της αίθουσας όπου συνηθίζαμε να καθόμαστε άλλοτε. Μιλούσαμε για τα πάντα. Για τα σχέδιά μας, τις επιδιώξεις μας, τις προσδοκίες μας…Ναι αγαπητέ μου είμαστε κοντά ο ένας στον άλλον μέχρι τέλος. Ο Αρίστος πέθανε στην αγκαλιά μου όχι στην αγκαλιά της Τζάκυ και σε παρακαλώ μην το ξεχάσεις αυτό…».
-Μαρία, αν όπως λες αγαπούσες τον Μπατίστα Μενεγκίνι έστω και σαν κόρη του, γιατί τον εγκατάλειψες;
«Μα δεν τον άφησα εγώ τον Μπατίστα. Αυτός με άφησε. Εγώ ήθελα να φροντίζω μόνη μου τις επαγγελματικές μου υποθέσεις και εκείνος έλεγε ότι αν δεν του επέτρεπα να έχει απόλυτο έλεγχο πάνω στη ζωή μου και την καριέρα μου, δεν υπήρχε λόγος να μείνουμε μαζί. Εγώ ήθελα να έχω κοντά μου έναν σύζυγο και όχι ένα μάνατζερ. Επίσης θεωρούσε ότι έκανα πολύ ανοιχτή κοινωνική ζωή. Έλεγε ότι έπρεπε να μένω σπίτι να μελετάω και να τραγουδάω. Ίσως τώρα που το σκέφτομαι να είχε δίκιο για την καριέρα μου, αλλά όπως ήταν φυσικό, ήθελα να ζήσω και να απολαύσω την επιτυχία μου…Φυσικά αισθάνομαι ακόμα μεγάλη αγάπη και ευγνωμοσύνη για τον Μενεγκίνι. Αφιέρωσε την ζωή του σε μένα και θα ήμουν πραγματικά αχάριστη αν δεν το παραδεχόμουν αυτό. Θέλω να το γράψεις ότι εύχομαι πάντα να είναι καλά και ότι δεν θα πάψω ποτέ να το εύχομαι».
-Υπήρξαν έντονες φήμες ότι και άλλοι άντρες είχαν θέση στη ζωή σου, όπως ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι, μερικοί Γάλλοι ευγενείς, ο τενόρος Γκιουζέπε ντι Στέφανο…
«Στη θέση που βρίσκομαι αν με δουν δύο βραδιές συνέχεια σε κάποιο ρεστοράντ συνοδεύομενη από τον ίδιο άντρα, την επόμενη μέρα οι εφημερίδες που δεν έχουν τίποτε άλλο να πουν θα γράψουν ότι η Μαρία Κάλλας έχει καινούργιο εραστή. Ανοησίες που με εξοργίζουν ακόμα και τώρα, όταν τις διαβάζω. Για τον Παζολίνι έχω να πω ότι τον αγαπούσα πολύ αλλά μόνο σαν φίλο και πνευματικό σύντροφο. Με εκτιμούσε καλλιτεχνικά και πνευματικά και ήταν για μένα πραγματικά θαυμάσιο να βρίσκομαι μαζί του. Όταν δολοφονήθηκε τόσο άγρια, έκλαψα για μέρες…Για τον Γκουζέπε ντι Στέφανο τι να πω; Ο καλός μου ο Πίππο. Και βέβαια τον αγαπώ. Είναι ένας πραγματικός άντρας. Αλλά αγαπώ και την γυναίκα του τη Μαρία και τα παιδιά του. Ο Πίππο και η Μαρία ήταν πολύ ευγενικοί και γενναιόδωροι σε μένα και με βοήθησαν πολύ σε στιγμές κρίσης. Όταν είχα φωνητικά προβλήματα, ο Πίππο δούλευε μαζί μου κααι προσπαθούσε να με βοηθήσει. Μου έλεγε με αγάπη: «Μαρία ο δικός σου ο κόσμος είναι ο κόσμος της μουσικής και όχι αυτοί οι ανόητοι που τους αποκαλείς φίλους σου και που δεν ενδιαφέρονται παρά να προβληθούν κοντά σου και να κλέψουν λίγη από την δόξα σου».
-Μαρία στην καμπή εκείνη της καριέρας σου, όταν οι θαυμαστές σου άρχισαν να σε αποκαλούν «Λα Ντιβίνα» οι εφημερίδες έγραψαν ότι από μια πολύ καλή αλλά και πολύ παχιά σοπράνο που ήσουν κατόρθωσες χάρη σε μια πολύ εντατική κορά αδυνατίσματος να γίνεις μια πολύ λεπτή και όμορφη σταρ της όπερας. Γιατί αδυνάτισες και πιο είναι το μυστικό αυτής της εκπληκτικής αλλαγής; Μπορείς να το αποκαλύψει τώρα που έχουν περάσει 20 χρόνια ααπό τότε;
«Αδυνάτισα γιατί όπως όλες οι γυναίκες ήθελα α είμαι ελκυστική και όχι όπως λες, μια χοντρή σοπράνο. Κατάλαβα ότι η φωνή δεν έφτανε, όταν ένας Ιταλός κριτικός της όπερας έγραψε μετά από μια παράσταση της Άιντα, που έδωσα στη Βερόνα πως του ήταν σχεδόν αδύνατον να βρει διαφορά ανάμεσα στα πόδια των ελεφάντων που ήταν πάνω στη σκηνή και στα πόδια της Άιντα, που το ρόλο της έπαιζα εγώ. Έκλαψα με πικρά δάκρια για πολλές μέρες, όταν διάβασα αυτό το άρθρο. Ήταν σκληρό. Απαίσιο. Αλλά τότε αποφάσισα να αδυνατίσω. Θυμάμαι την ίδια εποχή είχα υπογραψει συμβόλαιο να τραγουδήσω στη Λουτσίνα ντι Λαμερμούρ και οι φίλοι μου γελούσαν κι έλεγαν: «Εσύ Λουτσία; Μα αυτό είναι αδύνατον. Είσαι πολύ παχιά». Έτσι κατέφυγα σε ένα γνωστό γιατρό στο Παρίσι που μου έκανε μια σειρά από ενέσεις και ηλεκτρικά μασάζ. Ήταν μια πολύ επίπονη διαδικασία που χρειάστηκε θυσίες αλλά είχα αποφασίσει να αδυνατίσω και το πέτυχα».
-Αγαπητή Μαρία μιλήσαμε για τους άντρες που αγάπησες, τις προτιμήσεις και τις αντιπάθειές σου. Σχεδόν για όλα εκτός από το τραγούδι σου. Σε κατηγορούσαν ανέκαθεν ότι είσαι πολύ δύσκολη, όταν πρόκειται να εμφανιστείς σε παράσταση και ότι αντιμετωπίζεις τους καλλιτέχνες που συνεργάζονται μαζί σου με περιφρόνηση. Τι έχεις να πεις πάνω σε αυτό; Θα ήθελα επίσης να ακούσω από σένα την ίδια γιατί άρχισες να χάνεις την φωνή σου και σταμάτησες να δίνεις παραστάσεις τα τελευταία χρόνια;
« Σχετικά με τον δύσκολο χαρακτήρα μου υπάρχει ένα πράγμα που πρέπει πάνω από όλα να γίνει κατανοητό: θεωρώ την τέχνη της μουσικής κάτι πραγματικά εξαιρετικό και δεν εννοώ να βλέπω να την κακομεταχειρίζονται. Όταν τη σέβονται και την υπηρετούν πιστά τότε χαίρομαι βαθύτατα, αλλά όταν την κακοποιούν, δεν θέλω να συμμετέχω στη κακοκποίηση. Δεν θέλω με κανένα τρόπο να συνδέω το όνομά μου με το κακό γούστο στη σκηνοθσία, τη διεύθυνση της ορχήστρας ή το τραγούδι και ακομα περισσότερο δεν θέλω εγώ η ίδια να δώσω μια κακή παράσταση. Όταν ήμουν νέα και έπρεπε να φτιάξω την καριέρα μου, έπρεπε να παίρνω ότι μου πρόσφεραν. Αργότερα είχα τη δυνατότητα να αρνηθώ τις μέτριες προσφορές. Όταν έλεγα «όχι» ο κόσμος έλεγε ότι η Κάλλας είναι δύσκολη, αλλά δεν ήμουν ποτέ το «τέρας» που μερικοί ισχυρίζονται ότι είμαι. Αν ήμουν πρόθυμη να δεχτώ να πάρω μέρος σε όπερα δεύτερης ποιότητας, δεν θα έφτανα ποτέ να πετύχω αυτά που έχω πετύχει μέχρι σήμερα….Ρωτάς γιατί έχασα την φωνή μου. Δεν έχασα ποτέ την φωνή μου, αλλά έχασα την δύναμη του διαφράαγματος που μαζί με τις φωνητικές χορδές το υπογάστριο και τους πνεύμονες είναι ένα από τα βασικά στοιχεία που συνθέτουν το λεγόμενο τραγουδιστικό μηχανισμό. Αυτό ήταν το αποτέλεσμα μιας αποτυχημένης εγχείρησης σκωληκοειδίτιδας που με κατέβαλε τόσο πολύ, ώστε να προκαλέσει αδυνάτισμα των μυών του υπογάστριου και του διαφράγματος. Ναι παραδέχομαι ότι είχα μια πολύ μεγάλη φωνητική κρίση, την οποία έχω ακόμη, αλλά σε αυτό συνετέλεσε πολύ και ο θόρυβος που έγινε στον Τύπο όπου γραφόταν συνέχεια ότι η Κάλλας έχασε την φωνή της. Σε κάποιο σημείο άρχισα να πιστεύω και εγ΄η ίδια πως είναι αλήθεια…Θα ήθελα να σου επαναλάβω αυτό που σου έχω πει πολλές φορές στο παρελθόν και ισχύει και σήμερα. Εξαιτίας αυτών των οργανικής φύσεως προβλημάτων, έχασα το θάρρος και την τόλμη μου. Οι φωνητικές μου φωνές ήταν και παραμένουν πάντοτε σε άριστη κατάσταση, αλλά τα ηχεία μου δεν λειτουργούσαν καλά παρά το γεγονός ότι γύρισα όλους τους γιατρούς. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να βιάσω τα φωνή μου, πράγμα που την έκανε να τρεμουλιάζει».
-Μια τελευταία ερώτηση Μαρία. Λένε ότι σχεδιάζεις να επιστρέψεις στο τραγούδι το φθινόπωρο και ότι πρόκειται να ηχογραφήσεις ορισμένες αρίες.
«Μελέτησα μόνη μου τραγουδώντας σκάλες και κάνοντας ασκήσεις επι αρκετές ώρες την ημέρα για να μπορέσω να δυναμώσω τους μυς που ανέφερα παραπάνω. Μην ξεχνάς ότι η ανθρώπινη φωνή δεν μπορεί να συγκριθεί με τον ήχο του πιάνου ή του βιολιού που παραμένει ο ίδιος κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες. Προσπαθώ να επιστρέψω στην φύση μου σαν τραγουδίστρια. Το μεγαλύτερο λάθος μου στο παρελθόν ήταν ότι προσπαθούσα να κάνω εγκεφαλική την φωνή μου. Τώρα προσπαθώ να επιστρέψω στο αγνό, πρωτόγονο ένστικτο που χαρακτήριζε την φωνή μου, όταν ήμουν νεότερη. Ελπίζω να τα πετύχω. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο απομονώθηκα. Θέλησα να κρύψω όλους τους φόβους που φωλιάζουν μέσα μου, όπως εξάλλου και στον καθένα. Οι μόνοι φίλοι μου είναι αυτοί για τους οποίους είμαι τέλεια παρά ο γεγονός ότι ξέρω πως δεν είμαι. Δεν συμπαθώ τις καταστάσεις που ανατρέπουν την εσωτερική μου γαλήνη. Όπως σου έχω πει στο παρελθόν, η σύστολή και η ανασφάλεια που με χαρακτηρίζουν με κάνουν να φαίνομαι υπεροπτική. Είναι ένας τρόπος αυτοπροστασίας τωνντροπαλών ανθρώπων. Όπως όλοι, θέλω να με επαινούν και να με ενθααρρύνουν συνέχεια γιατί από την φύση μου είμαι μάλλον απαισιόδοξη. Και μην ξεχνάς ότι μόνο το ευτυχισμένο πουλί κελαΐδάει, ενώ το δυστυχισμένο χώνεται στη φωλιά του και πεθαίνει…».
Νίκος Νικόλιζας
