Ο Μπάμπης Μπακάλης, υπήρξε ο “πατριάρχης των σουξέ” για πολλές δεκαετίες δημιουργώντας το δικό του ρέυμα στο λαϊκό τραγούδι. Υπήρξε ο απόλυτος πρωταγωνιστής, σημειώνοντας μεγάλες και διαχρονικές επιτυχίες, συνεργαζόμενος με κορυφαίους στιχουργούς όπως η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου, ο Κώστας Βίρβος, ο Δημήτρης Γκούτης κ.ά., τις οποίες ερμήνευσαν θρυλικές μορφές σαν τους Στέλιο Καζαντζίδη, Σωτηρία Μπέλλου, Τάκη Μπίνη, Στέλλα Χασκίλ, Γιώτα Λύδια, Καίτη Γκρέυ, Πόλυ Πάνου, Γρηγόρη Μπιθικώτση, Μανώλη Αγγελόπουλο, Βαγγέλη Περπινιάδη, Στράτο Διονυσίου, Σπύρο Ζαγοραίο, Πέτρο Αναγνωστάκη κ.ά.
Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι ο μεγάλος Κώστας Βίρβος έγραψε στην αυτοβιογραφία του: «Ο Μπακάλης έγραφε κυρίως σε βυζαντινούς δρόμους, δεν είχε το τσιτσανέικο. Ήταν άλλης σχολής μαζί με τον Κλουβάτο κ.ά. Αλλά αυτή ήταν και η αντιπροσωπευτική σχολή του ’50-’60» .
Γεννήθηκε το 1920 στα Κανάλια Καρδίτσας. Το πραγματικό του όνομα είναι Λάμπρος. Ο πατέρας του, που εργαζόταν ως καπνεργάτης, καταγόταν από τα Κανάλια, ενώ η μητέρα του είχε ηπειρώτικο αίμα στις φλέβες της.
Ο πατέρας του ήταν ψάλτης και ασχολιόταν ερασιτεχνικά με το μπουζούκι, μπολιάστηκε με το μικρόβιο της μουσικής. Το καραβάνι της μοίρας τον φέρνει να κάνει τα πρώτα του βήματα ως μπουζουξής στα Τρίκαλα στο πλευρό του Απόστολου Καλδάρα και του Μήτσου Παπασίκα, σε μια περίοδο όπου τα λαϊκά συγκροτήματα γνώριζαν άνθιση. Αφήνοντας τα Τρίκαλα -η πόλη, μαζί με την ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλίας, θεωρείται από τα ορμητήρια και στρατηγεία του λαϊκού τραγουδιού, αφού από εκεί προέρχονται προσωπικότητες του είδους– έρχεται στην Αθήνα, προσπαθώντας να φυγαδεύσει μια Εβραία φίλη του από το κυνηγητό των Γερμανών. Προς τα τέλη της γερμανικής κατοχής, δουλεύει σε διάφορα κεντράκια, στο ίδιο πατάρι με τον Μάρκο Βαμβακάρη, τον Μιχάλη Γενίτσαρη και άλλους εκπροσώπους του πειραιώτικου ρεμπέτικου και όχι μόνο. Λόγω των αριστερών φρονημάτων του και του φορτισμένου κλίματος της εποχής συλλαμβάνεται και οδηγείται στην εξορία, στην Ελ Τάμπα της Αιγύπτου.
Οι πόρτες της δισκογραφίας ανοίγουν γι’ αυτόν χάρη και στην παρέμβαση του Βασίλη Τσιτσάνη, με τον οποίο το 1947 συνυπογράφει ένα μυθικό τραγούδι, που συγκλόνισε την ελληνική κοινωνία στην ταραγμένη περίοδο του εμφύλιου διχασμού, και τραγουδήθηκε απ’ άκρη σ’ άκρη σε όλη τη χώρα, τόσο από τους θεωρούμενους νικητές όσο και από τους ηττημένους. Μιλάμε για το Κάποια μάνα αναστενάζει.
Η συνέχεια της διαδρομής του Μπάμπη Μπακάλη στο τραγουδιστικό στερέωμα ήταν εντυπωσιακή. Οι δημιουργίες του σφράγισαν και χαρακτήρισαν μια ολόκληρη εποχή, όπου η τραυματισμένη Ελλάδα προσπαθούσε να επουλώσει τις πληγές της και να σταθεί στα πόδια της. Με συνθέσεις του Μπακάλη, ο Καζαντζίδης στα μέσα του ’50 καταξιώνεται πια ως ο απόλυτος λαϊκός βάρδος -πρώτος μεταξύ ίσων της ομάδος των κορυφαίων τραγουδιστών μας- ενώ το ίδιο συμβαίνει και με άλλους εκλεκτούς και διαλεκτούς ερμηνευτές. Ο Βαγγέλης Περπινιάδης, σε συζητήσεις μας για τις ανάγκες της αυτοβιογραφία του μου τόνιζε: «Χάρις στον Μπακάλη μπήκα στις εταιρείες δίσκων και με συνθέσεις του σημείωσα πολλές και μεγάλες επιτυχίες» (2). Ενώ και ο Στέλιος Καζαντζίδης, για μια αντίστοιχη έκδοση που σκιαγραφούσε την πορεία του, μού είχε εμπιστευτεί: «Ο Μπακάλης ήταν έξυπνος και διορατικός άνθρωπος. Είχε ένστικτο και μεγάλη αντίληψη γύρω απ’ το τραγούδι» (3).
Στο ίδιο μήκος κύματος και η Γιώτα Λύδια: «Ήταν γλυκός, τρυφερός, αλλά ιδιαίτερα απαιτητικός στην εκμάθηση των τραγουδιών. Του άρεσε ν’ αφήνει τον τραγουδιστή, που έχει ξεχωριστά στοιχεία στη φωνή του, να ψάχνει μόνος του το τραγούδι και στη συνέχεια κρατούσε αυτά που κατά τη γνώμη του ταίριαζαν στο ύφος και στη φιλοσοφία τού κάθε τραγουδιού. Ήξερε τι συγκινούσε τον κόσμο και πάντα έπεφτε μέσα στις προβλέψεις του» .
Ο Μπάμπης Μπακάλης, αφού στηρίξε όσο λίγοι το κοινωνικό λαϊκό τραγούδι, χωρίς βέβαια να παραλείπει τις απλές ανθρώπινες στιγμές, στο διάβα των καιρών θα δρέψει δάφνες και ως διασκευαστής ανατολίτικων μελωδιών που τα πρώτα χρόνια του ’60 θα αγαπηθούν από το πανελλήνιο. Κι εδώ κλέβει την παράσταση για την τεχνοτροπία και τη μαστοριά με την οποία μεταφέρει καθ’ ημάς με ελληνικότατο στίχο τα αρώματα της λατρεμένης Ανατολής. Με συνθέσεις του καθιερώνονται ερμηνευτές όπως ο Διονυσίου και ο Αναγνωστάκης. Παράλληλα, ο Μπακάλης συνεχίζει τις βυζαντινές στράτες του με δυνατές και στιβαρές καταθέσεις. Τη δεκαετία του ’70, όταν σχεδόν όλοι οι κλασικοί εκπρόσωποι του λαϊκού τραγουδιού τίθενται στο περιθώριο της δισκογραφίας, ο Μπακάλης θα δώσει και πάλι σουξέ με ερμηνευτές τους Φωτεινή Μαυράκη, Χρηστάκη, Μανώλη Τοπάλη, Χάρη Καραγιάννη κ.ά., ενώ στη δυναμική επανάκαμψη του Στράτου Διονυσίου στα δισκογραφικά δρώμενα τη δεκαετία του ’80 θα αποδείξει -όσες φορές του δοθεί η ευκαιρία- την ανεξίτηλη δυναμική και το χάρισμα που διέθετε.
Ο Μπάμπης Μπακάλης έφυγε από κοντά μας, πλήρης ημερών, στις 26 Μαρτίου του 2007. Κλείνω το σύντομο αυτό σημείωμα για την πορεία και το έργο του με ένα εμβληματικό και εύστοχο απόσπασμα από το βιβλίο του Τάσου Καραΐσκου για τον Μανώλη Αγγελόπουλο: «Ο Μπακάλης ήταν ίσως ο μοναδικός δημιουργός που την ίδια περίοδο διατηρούσε συνεργασία και με τις δύο μεγάλες ανταγωνίστριες εταιρείες: Columbia και Odeon. Τόσο πολύ μέτραγε το όνομά του στο χώρο του τραγουδιού» (5).
Πληροφορίες: Κώστας Μπαλαχούτης, Μπάμπης Μπακάλης
Φωτ. Αρχείο: Νίκος Νικόλιζας
