Αύριο, 25η Μαρτίου, για την Ελλάδα, είναι μια μεγάλη μέρα. Εκτός από το ηρωικό 1821 γιορτάζουμε και τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Δηλαδή μια μεγάλη γιορτή για το Ελληνικό έθνος. Ωστόσο, λόγω της πανδημίας του κορονοίού, δεν θα πραγματοποιηθεί σε καμιά εκκλησία ούτε θεία λειτουργία, ούτε και μαθητικές και στρατιωτικές παρελάσεις. Ίσως είναι η πρώτη φορά στα χρονικά του Ελληνικού έθνους που για λόγους καθαρά υγείας, δεν θα πραγματοποιηθεί ο θεσμός της παρέλασης. Πότε όμως ξεκίνησαν οι παρελάσεις και ποια είναι η ιστορία τους που χάνονται στα βάθη των δεκαετιών από ιδρύσεως του νεοελληνικού κράτους;
Οι πρώτες μαθητικές παρελάσεις στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα παρελάσεις με τη συμμετοχή μαθητών πραγματοποιούνται σποραδικά από τα τέλη του 19ο αιώνα, αποτελώντας και αυτές κομμάτι των εκδηλώσεων για τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου. Από ρεπορτάζ εφημερίδας, την 26η Μαρτίου 1899, μαθαίνουμε ότι κατά την «εθνική εορτή» όλοι οι μεγάλοι δρόμοι της Αθήνας ήταν σημαιοστολισμένοι, ενώ η Ερμού είχε «καταληφθεί» από στρατιωτικά σώματα, τα οποία μετά τη δοξολογία πραγματοποίησαν παρέλαση στην οδό Σταδίου, «με τη μουσική επικεφαλής». Το αξιοσημείωτο, κατά τον αρθρογράφο, ήταν ότι στην παρέλαση συμμετείχαν και μαθητές: «Ιδιαιτέραν αίσθησιν έκαμεν η πρώτην φοράν εφέτος γενομένη παρέλασις των μαθητών των νομαρχιακών σχολείων Αττικής κατά τετράδες βαινόντων με την ελληνικήν σημαίαν εμπρός» ανέφερε, ενώ δεν ξεχνούσε να αποδώσει τα εύσημα σε αυτόν που πήρε τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία: «Εύγε εις τον έχοντα την ωραίαν ιδέαν κ. Μιχαλόπουλον επιθεωρητήν των σχολείων».
Από τις αρχές του 20ου αιώνα έως και τα μέσα της δεκαετίας του 1930 βρίσκουμε συχνά αναφορές στον ημερήσιο Τύπο για την πραγματοποίηση μαθητικών παρελάσεων: Σταχολογώντας από την εφημερίδα Εμπρός πληροφορούμαστε ότι κατά τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου 1914, οι μαθητές στο Άργος και τη Λάρισα συμμετείχαν σε λαμπαδηφορία. Μάλιστα στη δεύτερη πόλη, η παρέλαση έγινε με τη συμμετοχή και του στρατού. Επιπλέον στην Κέρκυρα κατά τη διάρκεια της νύχτας «εγένετο λαμπρά παρέλασις προ των Ανακτόρων και δια των κεντρικοτέρων οδών, των στρατιωτικών λαμπαδηφορούντων, των δε μαθητών του Γυμνασίου μετά ανηρτημένων ενετικών φανών τη συνοδεία της μουσικής Ρομποτή έψαλλον το εμπνευσμένο εμβατήριο ”Ήπειρος”».
Δέκα χρόνια μετά, τα σχολεία του Πειραιά παρουσιάζονται –πάλι μέσα από τις στήλες του Εμπρός– έτοιμα να παρελάσουν μαζί με το στρατό. Ωστόσο από τους εορτασμούς «απουσιάζε» ο Βασιλιάς, μιας και η μέρα εκείνη συνέπεσε με την ανακήρυξη της Δημοκρατίας. Λαμπρή ήταν και η παρέλαση της 25ης Μαρτίου 1926, που κατέληξε στο Παναθηναϊκό Στάδιο: «Προ του Σταδίου είχε παραταχθή τάγμα του 1ου Συντάγματος και άνδρες της αστυνομίας πόλεων (…)Μέχρι τις 10.30 είχε τελειώση η προσέλευσις των σχολείων, των προσκόπων, των μαθητριών, των Λυκείων, κτλ». Το 1932 στην Αθήνα πέρα από το στρατό συμμετέχουν στην παρέλαση ενώπιον των επισήμων στον Άγνωστο Στρατιώτη, τα σχολεία μαζί με τους προσκόπους, η «φρουρά της πόλης» και «εθνικιστικές οργανώσεις».
Από τα παραπάνω γίνεται πρόδηλο ότι το τελετουργικό των εορτασμών δεν ήταν σταθερό και αμετάβλητο, τα δρομολόγια των παρελάσεων άλλαζαν συχνά, όπως και οι συμμετέχοντες – με εξαίρεση φυσικά το στρατό. Επιπλέον η παρουσία των μαθητών στις παρελάσεις μέχρι το 1936 δεν φαίνεται να έχε επίσημο, πανελλαδικό και αυστηρά συμπληρωματικό προς τη στρατιωτική παρέλαση χαρακτήρα. Μοιάζει δε περισσότερο να οργανώνεται πρωτοβουλιακά από τοπικούς ή σχολικούς φορείς. Η κατάσταση αυτή θα αλλάξει το 1936. Το Μάρτιο της χρονιάς αυτής παρελαύνουν τα σχολεία επικεφαλής αυτή τη φορά της πομπής, μπροστά από το διορισμένο πρωθυπουργό Μεταξά και τον Βασιλιά. «Πρώτον παρήλασαν τα σχολεία, αι οργανώσεις, οι τροχιοδρομικοί, αντιπροσωπεία χωρικών Μακεδόνων με τας εθνικάς των ενδυμασίας, οι παλαιοί πολεμισταί», διαβάζουμε στο ‘Εθνος. Ακολούθησε το στράτευμα.
Η καθιέρωση των μαθητικών παρελάσεων από τον Μεταξά
Λίγους μήνες αργότερα, ο Μεταξάς θα επιβάλει δικτατορία, με την ανοχή και υποστήριξη του Βασιλιά. Το καθεστώς της 4ης Αυγούστου θα ασχοληθεί ιδιαίτερα με την ανάπτυξη της στρατιωτικής συνείδησης της νεολαίας και θα χρησιμοποιήσει τις παρελάσεις ως όργανα για την επίτευξη των σκοπών του. Το φασιστικό μοντέλο που θαύμαζε ο δικτάτορας προέβλεπε κάθετη στρατιωτική οργάνωση της νεολαίας και έδινε ιδιαίτερο βάρος στις «γυμναστικές επιδείξεις», στις «παρατάξεις», στις «παρελάσεις» και στις «λαμπαδηφορίες». Η ελληνική μίμηση δεν έφτασε βέβαια την επιβλητικότητα των τελετών που οργάνωνε ο Μουσολίνι ή ο Χίτλερ, αλλά ακολουθούσε πιστά τη συνταγή τους. Από τότε η σχολική παρέλαση συνδέθηκε απόλυτα με τη στρατιωτική, και η απουσία των μαθητών θεωρήθηκε αξιόποινη πράξη, ισοδύναμη με την παράβαση στρατιωτικού καθήκοντος.
Οι παρελάσεις, κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Μεταξά, αποτελούσαν τη βασική εκδήλωση στον εορτασμό των εθνικών επετείων, για την οργάνωση των οποίων το καθεστώς «επένδυσε» αρκετό χρόνο και χρήμα. Παρελάσεις πραγματοποιούνταν την 25η Μαρτίου, στην επέτειο της επιβολής της 4ης Αυγούστου, στη γιορτή των σκαπανέων, αλλά και σε άλλες τοπικές «εθνικές εορτές». Εκείνες τις μέρες οι δρόμοι, οι πλατείες και τα δημόσια κτήρια διακοσμούνταν με προπαγανδιστικές αφίσες και σημαίες. Στα σχολεία πραγματοποιούνταν γιορτές. Μπάντες έπαιζαν στρατιωτικά εμβατήρια, κανονιές ακούγονταν απ’ τον Λυκαβηττό, ενώ οι επίσημοι εκφωνούσαν λόγους. Μέσα σε αυτό το κλίμα, μαθητές και νέοι της ΕΟΝ, τα Τάγματα Εργασίας, αγρότες και εργάτες, μαζί με το στράτευμα παρέλαυναν μπροστά από τους επισήμους. Ενώ ακόμη και η συμμετοχή του πλήθους που παρακολουθούσε ήταν αυστηρά οργανωμένη από τους μηχανισμούς του καθεστώτος, ώστε να μοιάζει γεμάτη «αυθόρμητες» εκδηλώσεις ενθουσιασμού.
Πηγή: Historical Quest
